Elektriğe bir zam da nükleerden gelecek

Enerji fiyatları ve kurdaki aşırı yükselişin yanı sıra dağıtım ve iletimin yanlış özelleştirilmesi yüzünden elektriği aşırı pahalı kullanmak zorunda kalan vatandaşa şimdi de nükleerin garanti yükü geliyor. Devlet, önümüzdeki yıldan itibaren Akkuyu Nükleer Güç Santrali’nden (NGS) 12.35 dolar/sent bedel ödeyerek elektriği zorunlu olarak pahalıya alacak. Pahalı alınan elektrik vatandaşın zaten ödemekte zorlandığı faturasına yeni zam olarak yansıyacak.

Üretilen elektriğin piyasa satış fiyatı son bir yılda TL bazında yaklaşık 5 kat, dolar bazında da 3.5 kat arttı. EPİAŞ (Enerji Piyasaları İşletme A.Ş.) verilerine göre, elektrik şirketleri geçen yıl şubatta ürettikleri elektriği ortalama 3.1 dolar/sentten piyasaya satıyorlardı. Bugün ise bu fiyat 10.5 sente kadar tırmandı. Aynı şekilde devletin aldığı elektrik de zamlanınca faturalar kabardı. Piyasaların normale dönmesiyle fiyatların yeniden düşmesi bekleniyor.

BÜYÜK FARK VAR

Ancak hükümetin pahalı elektrik alım garantileri yüzünden, fiyatlar ileride düşse hatta bugünkü seviyelerde kalsa bile özellikle Akkuyu NGS nedeniyle ek zam baskısı oluşacak. Hükümetin 2010 yılında Rusya ile imzaladığı anlaşma gereği Akkuyu NGS’nin üreteceği elektriğin yüzde 50’si 15 yıl boyunca 12.35 sentten satın alınacak. Üstelik 2023 ve 2024’te devreye girecek ilk iki ünitenin yüzde 70 üretimi bu fiyattan alınacak. Oysa aynı elektriği hidroelektrik, rüzgar, jeotermal ve güneş enerjisinden üretenlere garanti olarak en fazla 5.1 sent ile 8.6 sent ödenecek. Akkuyu’ya sağlanan aşırı yüksek alım garantisi sonunda faturalara gelecek yıldan itibaren küçük küçük zam şeklinde yansımaya başlayacak.

Akkuyu Nükleer Güç Santrali’ne sağlanan avantaj güneş ve rüzgara engel

■ Elektrik fiyatlarının pahalanmasında etkili olan dolar bazlı YEKDEM (Yenilenebilir Enerji Destekleme Mekanizması) alım garantileri, 1 Temmuz 2021’den sonra devreye girecek hidroelektrik (HES), rüzgar, jeotermal, güneş ve biyokütle santralleri için hem TL’ye çevrildi hem de yüzde 25-67 oranlarında indirime gidildi. Geçen yıl yapılan düzenlemeyle 7.3-13.3 sent aralığındaki alım garantisi 5.1-8.6 sente kadar düşürüldü. Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) nükleer garantisinin de aşağı çekilmesini isterken, nükleere sağlanan avantajın güneş ve rüzgar yatırımlarını engelleyeceği açıklamasını yapmıştı.

Elektrik maliyeti 5’e katlandı

■ Elektrik fiyatlarının halkı perişan edecek şekilde olağanüstü artmasında en çok hükümetin kuru yükselten faiz kararı etkili oldu. Son bir yılda örneğin dolar kuru 7.75 liradan 13.5 liraya yükselince elektriğin piyasadaki satış fiyatı da ortalamada 5 kat artarak 28.8 kuruştan 141.5 kuruşa fırladı. Üstelik bu fiyat, dövizdeki hızlı tırmanışın henüz başlamadığı Mayıs 2016’da 8.6 kuruşa kadar gerilemişti. Dış piyasa koşulları da kur zamlarına eklenince fahiş zam yapılan elektrik adeta lüks tüketime dönüştü.